نقش تشویق و تحسین در شکلگیری رفتار مثبت در کودکان

تشویق و تحسین از ابزارهای مهم و مؤثر در تربیت کودکان و شکلدهی به رفتارهای مثبت آنهاست. کودکان از طریق بازخوردهای مثبت میآموزند که کدام رفتارها مورد پذیرش و قدردانی قرار میگیرند و چگونه میتوانند این رفتارها را تقویت کنند. تشویق نه تنها به کودک انگیزه میدهد، بلکه به او اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی میبخشد. در این مقاله به بررسی اهمیت تشویق و تحسین در شکلگیری رفتار مثبت در کودکان میپردازیم.
1. تقویت رفتارهای مطلوب
اهمیت: یکی از اصلیترین اثرات تشویق، تقویت رفتارهای مطلوب و صحیح است. هنگامی که کودک به خاطر رفتار یا عملکرد مثبت خود تحسین میشود، احتمال تکرار آن رفتار افزایش مییابد.
نحوه اجرا:
– تشویق رفتارهای خاص: به جای تشویق کلی، به رفتارهای خاص و مثبت کودک توجه کنید. برای مثال، به جای گفتن “کارت خوب بود”، بگویید “خیلی خوب بود که اسباببازیهایت را خودت جمع کردی.”
– استمرار در تشویق: برای تثبیت رفتار مثبت، تشویق باید مداوم و پیوسته باشد. هر بار که کودک رفتار مناسبی از خود نشان میدهد، او را تحسین کنید.
2. ایجاد اعتماد به نفس
اهمیت: تشویق به کودک اعتماد به نفس میدهد و باعث میشود که خود را ارزشمند و توانمند احساس کند. کودکان با دریافت بازخوردهای مثبت میفهمند که میتوانند به اهداف خود دست یابند و کارهای خود را به درستی انجام دهند.
نحوه اجرا:
– تأکید بر تلاشها: به جای تأکید تنها بر نتیجه، تلاشهای کودک را نیز تشویق کنید. این رویکرد به کودک یاد میدهد که موفقیت تنها در نتیجه نیست، بلکه فرآیند تلاش نیز ارزشمند است. برای مثال بگویید: “خیلی خوب بود که برای حل این مسئله اینقدر تلاش کردی.”
– جلوگیری از مقایسه: کودک را با دیگران مقایسه نکنید. هر کودکی منحصر به فرد است و تواناییها و پیشرفتهای خاص خود را دارد. تحسین باید بر اساس پیشرفتهای فردی کودک باشد.
3. بهبود رفتارهای اجتماعی
اهمیت: تحسین به کودکان کمک میکند تا مهارتهای اجتماعی مانند همکاری، اشتراکگذاری، و همدلی را یاد بگیرند. این مهارتها پایهگذار روابط سالم و مثبت اجتماعی هستند.
نحوه اجرا:
– تشویق رفتارهای اجتماعی مثبت: هنگامی که کودک با دوستان یا همسنوسالان خود به درستی تعامل میکند، این رفتار را تشویق کنید. برای مثال، اگر کودک اسباببازیهای خود را با دوستانش به اشتراک میگذارد، بگویید: “خیلی خوب بود که با دوستانت اسباببازیهایت را تقسیم کردی.”
– الگوی مناسب بودن: خودتان نیز در تعاملات اجتماعی الگوی مثبتی برای کودک باشید. کودکانی که شاهد رفتارهای مثبت در والدین خود هستند، تمایل بیشتری به تقلید این رفتارها دارند.
4. کاهش رفتارهای نامطلوب
اهمیت: تشویق نه تنها به تقویت رفتارهای مثبت کمک میکند، بلکه میتواند در کاهش رفتارهای نامطلوب نیز مؤثر باشد. وقتی کودک برای رفتارهای مثبت تحسین میشود، کمتر به رفتارهای منفی گرایش پیدا میکند.
نحوه اجرا:
– نادیده گرفتن رفتارهای جزئی منفی: اگر رفتار منفی کودک خطرناک یا آسیبزا نیست، گاهی بهتر است آن را نادیده بگیرید و به جای آن بر رفتارهای مثبت تمرکز کنید. تحسین رفتارهای خوب باعث میشود که کودک به جای رفتارهای منفی، رفتارهای مثبت را تکرار کند.
– تشویق جایگزینهای مثبت: هنگامی که کودک رفتاری نامطلوب از خود نشان میدهد، به او گزینههای جایگزین مثبت ارائه دهید و وقتی آن رفتار جایگزین را انجام داد، او را تحسین کنید.
5. ایجاد حس مسئولیتپذیری
اهمیت: تشویق رفتارهای مسئولیتپذیر به کودکان کمک میکند تا یاد بگیرند که چگونه با مسئولیتهای خود برخورد کنند و وظایفشان را به درستی انجام دهند.
نحوه اجرا:
– تشویق انجام وظایف: وقتی کودک وظایفی مثل مرتب کردن اتاق یا انجام تکالیف مدرسه را به درستی انجام میدهد، او را تحسین کنید. این کار به کودک یاد میدهد که مسئولیتپذیری امری ارزشمند است.
– تشویق استقلال: به کودک فرصت دهید که برخی وظایف را به تنهایی انجام دهد و وقتی موفق شد، او را تشویق کنید. این کار به کودک اعتماد به نفس میدهد و او را به انجام مسئولیتهای بزرگتر تشویق میکند.
6. تعادل در تشویق
اهمیت: اگرچه تشویق ابزار قدرتمندی است، اما باید به تعادل استفاده شود. تشویقهای افراطی یا غیرواقعبینانه میتواند منجر به وابستگی کودک به تأیید دیگران و عدم اعتماد به نفس واقعی شود.
نحوه اجرا:
– تشویق واقعی و صادقانه: همیشه از تشویقهای واقعی و بهموقع استفاده کنید. تشویقهای غیرواقعی و بیمورد ممکن است به کودک احساس گمراهی دهد.
– آموزش به کودک برای ارزیابی خود: به کودک بیاموزید که خودش بتواند رفتارهای خوب و بد خود را ارزیابی کند. به جای اینکه همیشه منتظر تشویق شما باشد، یاد بگیرد که از دستاوردهای خود لذت ببرد.
نتیجهگیری:
تشویق و تحسین یکی از مؤثرترین ابزارها برای شکلدهی به رفتارهای مثبت در کودکان است. این ابزار نه تنها به تقویت رفتارهای مطلوب کمک میکند، بلکه موجب افزایش اعتماد به نفس، مسئولیتپذیری و بهبود مهارتهای اجتماعی در کودک میشود. با استفاده صحیح و متعادل از تشویق، والدین میتوانند کودکانی مستقل، مسئولیتپذیر و با عزت نفس بالا پرورش دهند.