زبان مادری نخستین زبان فرد است که از دوران کودکی آموخته می‌شود و نقش بنیادی در شکل‌گیری هویت، تفکر و شیوه‌ی بیان او دارد. این زبان، به‌صورت ناخودآگاه بر یادگیری زبان دوم تأثیر می‌گذارد؛ چه به صورت مثبت و چه منفی. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف این تأثیر می‌پردازیم.
—
۱. شباهت‌های ساختاری میان زبان مادری و زبان دوم
هرچه دو زبان از نظر ساختار دستوری، واژگان و آواها به یکدیگر نزدیک‌تر باشند، فرآیند یادگیری زبان دوم برای زبان‌آموز آسان‌تر می‌شود. برای مثال، شباهت‌هایی میان فارسی و فرانسوی در برخی ساختارهای نحوی می‌تواند باعث یادگیری سریع‌تر شود.
—
۲. انتقال مثبت و منفی (Positive & Negative Transfer)
زبان مادری ممکن است باعث انتقال مثبت شود، یعنی استفاده‌ی درست از عناصر مشابه در زبان دوم. در مقابل، انتقال منفی زمانی رخ می‌دهد که زبان‌آموز به دلیل تفاوت ساختارها دچار اشتباه شود. مثال رایج آن، کاربرد نادرست حروف اضافه در زبان انگلیسی توسط فارسی‌زبانان است.
—
۳. تأثیر بر تلفظ و آواشناسی
واج‌هایی که در زبان مادری وجود ندارند، در زبان دوم به‌سختی آموخته می‌شوند. برای نمونه، فارسی‌زبانان معمولاً در تلفظ صداهایی مانند /θ/ یا /ð/ در انگلیسی (مانند کلمات *think* و *this*) مشکل دارند، چون این صداها در فارسی رایج نیستند.
—
۴. ترجمه ذهنی و تفکر در زبان مادری
بسیاری از زبان‌آموزان در مراحل اولیه‌ی یادگیری زبان دوم، ابتدا جمله را در ذهن خود به زبان مادری می‌سازند و سپس آن را ترجمه می‌کنند. این کار سرعت صحبت کردن را کاهش داده و گاهی منجر به ساختارهای نادرست در زبان دوم می‌شود.
—
۵. نقش زبان مادری در درک معنا و فرهنگ
زبان‌ها ابزار انتقال فرهنگ هستند. گاهی درک مفاهیم خاص در زبان دوم بدون شناخت پیش‌زمینه‌های فرهنگی آن دشوار است. زبان مادری ممکن است باعث شود زبان‌آموز مفاهیم را بر اساس دیدگاه فرهنگی خود تفسیر کند که لزوماً با زبان دوم هم‌خوان نیست.
—
نتیجه‌گیری
زبان مادری نقش کلیدی در فرآیند یادگیری زبان دوم دارد. این تأثیر می‌تواند هم‌یار یا مانع باشد. آگاهی از چگونگی این تأثیرات به زبان‌آموزان کمک می‌کند تا با شناخت نقاط قوت و ضعف خود، روند یادگیری را هدفمندتر و مؤثرتر دنبال کنند.
